14.3.08

Atro relato que teneba por l'ordenador, criando molsa...

Os escusaus.

No sé si nunca abrez parau cuenta en o difizil que s’ha tornau en zagueras identificar qué puerta emos de trigar cuan queremos ir ta l’escusau. Os nuestros cafés, bars y guariches barios han iu reblando debán de a ola de sofisticazión que parixe querer imbadir-los, asinas que cuan beluno siente a imperiosa clamada de a umana naturaleza ha d’estar parau ta resolber a zifra que, como nuebas y terribles esfinches, nos proposan as puertas de os escusaus, chusto cuan tenemos pocas ganas de fatiar y muitas de fer atras cosas.

Os tipicos cartelez de “señoras” y “caballeros” ban disparixendo, y os diferens locals compiten por trobar o signo cabalistico más enrebesato que pueden. Creigo que os primers fueron aquels dos siñals que representan o secso masculino como un aro con una sayeta entalto y o femenino con atro aro pero con una cruzeta enta baixo. Manimenos, o catalogo d’enigmas ye amplo, encara que, por un regular, decamín das treslau de ta dó has de tirar. Os ombres nos identificamos por bigotes, claus inglesas u tornillos, mientres as mullers lo fan por faldas, raseras u tuercas, respeutibemén. Muitos seremos capazes de dar-ne treslau, pero cuento que muitos biellez tendrán que fer-lo á cara u cruz...

Biellez, y no tan biellez, y chobens tamién, bellas bezes no aduben ta resolber o misterio, ya siga porque no tienen guaires luzes (que d’ístos beluno en hai) u, más asobén, porque a gana no te dixa pensar con tranquilidá u, en os casos más grabes de torzón u incontinenzia, porque tanto tiene que o baño siga ta ombres u mullers, ya en fas prou con aguantar-te un segundo más. Alabez se produzen situazions criticas como as que contino cuaterno:

  1. Yes un ombre y te trobas posau en o báter, chusto á o canto d’un estranio pozal cuadrato con un apegallo que dize “Deposite aquí as suyas compresas”.
  2. Yes una muller y te trobas con una catafila de báters berticals, inútils de tot en o tuyo caso.
  3. Yes un ombre y te trobas con una siñora que se te mira fendo mala cara, no sabes si porque te considera bel perbertiu u porque piensa que no tiens guaire clara la tuya identidá secsual.
  4. Yes una muller y te trobas con dos u tres mardanos que t’espullan con os güellos y prexinan fantesías secsuals con tú, esbolustrada por tierra y ellos denzima fendo-te fozinadas.

En istas situazions, y en atras parionas, sobre tot, muita dignidá: si nunca tos trobaz con beluno de o secso opuesto en un baño, antis de dezir, como fize yo, “perdona, t’has debiu d’entibocar”, ¡asegura-tos de que no soz busatros os que tos entibocaz!

Fa bels años publiqué "Breu istoria d'una mosca" en o ya acotolau Siete d'Aragón. Fa poco rescaté iste relato y lo apañé un poquet. Aspero que tos faiga goi.

Breu istoria d'una mosca.

Se deziba Lorenza, y yera una mosca. Eba naixiu en o cristal d'un bentanico an que atra mosca (su mai) eba depositau con ilusión un puyal de cagaletas. Lorenza fue a primera (y unica) en naixer, porque os atros güeguez eban siu brutalmén rancaus de o bentano-matriquera por una villeda blanca chupida de limpiacristals, que manullaba con rasmia una umana en bata que no feba que dezir "iste zagal mío tiene o cuarto feito un femeral, qué fastio, qué fastio!". Lorenza yera nomás un cadillet de mosca, pero en toda la suya bida no podría olbidar ixas parolas.

Lorenza salió de a confortable cagaleta an que s'eba criau, esbolastrió una miqueta por aquella cambra, y fue a posar-se sobre un globo terraquio de plastico ta poder atalayar millor tot aquel espazio sin estar descubierta. Ella no podeba saber por qué, pero astí se sentiba l'ama y siñora de o mundo.

Dimpués, dentró en o cuarto un umano. Iste umano (dimpués sabió que se deziba Chorche y que teneba quinze años) s'acapizó sobre o suyo ordinador y lo enchegó. Lorenza, irremeyablemén atrayida por as letras, colors y mosicas que surtiban d'ixe aparatuzio, dixó a suya prebilechiada situazión en o polo norte de o globo y, perdendo altaria, se posó sobre o güembro de Chorche. Tan embazilada como lo mesache, Lorenza se fotió firmes oras cara ta la pantalla. Y asinas fue como a mosca Lorenza aprendió a leyer.

Cuan Lorenza se fartó de beyer cómo Chorche mataba marzianez, esbolastrió un poquet más y se posó sobre o brazo dreito de o mozet. Sorbió belunas de as lamineras gotetas de sudor que os poros de Chorche l'ofriban, chiró la cabeza ta un costau y ta l'atro y, beyendo que a finestra yera estriñida, no se lo pensó mica y dezidió salir a conoixer mundo.

Lorenza no quereba aleixar-se guaire de casa. Aquella plazeta yera un chiquet oasis de berde en meyo d'altizos edifizios grisos. Casualmén, beyó a la mai de Chorche (a la que eba conoixiu en bata limpiando o cristal-matriquera), menando lo can de a familia, que se deziba Tobi. Casualmén, a Tobi l'encorreba o culo, y astí, en meyo d'un poliu chardín, dixó lo suyo regalo. Lorenza se sintió atrayida por a mollonada que o can aquel eba dixau sobre a berda tasca. "Menuda lifarota, güe mincharé como una reina", pensó, y salió abentada. Aterrizó con eleganzia sobre a fuella d'un platanero que, a modo de trampolín, cubriba una parti de a fongada. Pero s'aperzibió de que no eba estau a unica en acudir ta o combite de Tobi. Porque chusto de cara ta ella descubrió a Lorenzón, un poliu exemplar de mosca masto que bomboloniaba de plazer, no por a birolla calenteta rezién serbida, sino por a presenzia d'ixa mosqueta lambreña que se lo miraba encantuchada. Y asinas, Lorenza conoixió l'amor y dezidió no tornar más ta casa.

Lorenza y Lorenzón bibión a más esbatullada istoria d'amor nunca bibida entre dos moscas. A pasión cremaba os insignificans cuerpez de os nuestros inseutos. Lorenza yera feliz de tot, nian matando marzianez con Chorche eba alcanzau un grau de felizidá tan alto...

Pero a ixo de as seis d'a tardi, cuan as zagueras luzes de o día moriban, Lorenzón mormostió que marchaba un momento a crompar tabaco. A Lorenza se le fizo raro, porque nunca l'eba bisto fumar. Lorenza asperó y asperó, pero Lorenzo no i tornó. Cuan se combenzió de que Lorenzón la eba albandonau, dezidió de tornar ta la casa que la eba bisto naixer. L'aire frío de a tardada (ella dedizió que ixa yera a causa) le fizo plorar una miqueta. Pero más abió de plorar cuan se trobó con que a finestra de o cuarto de Chorche yera zarrada. O frío se feba más intenso conforme cayeba a nuei. Arredol de as güeito, o presidén de l'Asoziazión de Comerzios de o Casco Biello dio a orden de que s'enchegasen as luzes de Nabidá con que os comerzians remeran a prosimidá de as crompas. Lorenza beyó cómo a carrera s'empliba de luminetas que parpagulaban. Con os güellos enrasaus, boló a posar-se sobre a zaguera "a" d'una Feliz Nabidá, y astí, a chelor de a maitinada la sorprendió remerando a Lorenzón, entre que o suyo cuerpet, inerme, cayeba enta la zera de a carrera, por an que a ixas oras no i pasaba dengún.

Contino, un relato mío publicau en o primer bolumen de relatos curtos "Luis del Val". Ye de tema nabidal, asinas que se publica con un par d'años y tres meses de retraso. Pero como isto no lo leye cuasi ni l'autor, rai. Lo escribié en aragonés común, pero como lo concurso yera en a balle Tena, en apatusquié cuatro cosetas ta dialeutalizar-lo un poquet y tener más posibilidaz (pero ni por ixas!).

O belén acuatico.

24 d'abiento d'un año cualsiquiera. Son as diez de ra nuei en a Residenzia de ra Terzera Edá. O infermero ba pasando por as camas en do chazen es güelos, y les ba alministrando as medezinas que son menester ta cadaguno. O infermero ye aprezisato, porque en casa suya lo son asperando ta zenar. Por ixo no fa guaire caso de ro que dizen os biellos: beluno rezienta qué misió d'un belén baxo ras auguas de ro entibo, en do cada año, ta Nabidá, se chuntan toz os muertos de ro lugar y es bibos que han de morir-sen á l'otro l'año. Piensa ro infermero que ros pobrons son esbaruquiando, no sabe si ye por as medezinas u si ye por a soledá -á pocos han benito á besitar-los-. Pero ellos ensisten en que sí, que ye berdá, que ellos de cutio l'han sentito contar, y que a ros suyos güelos ya les ne contaban es bisgüelos, y a ros bisgüelos, es tartaragüelos, y asinas asinas dende que fizon o entibo. O infermero ha acabato de dar-le ras pindoletas á ro zaguer biello. Se cala ro gambeto, sale por a puerta, se mira de bislai o dormitorio de camas bien arringleratas y amorta ra luz. Piensa que si no ese ito tan aprezisato, s'aberba quedato á escuitar a istoria ixa de ro belén y aberba puesto publicar-la como colaborazión en a rebista de ra Comarca. Es güelos encara pueden sentir os pasos d'él alexando-se-ne por a nieu, que lleba cayendo toda ra tardi y ha cuallato. Pero as pindoletas han empezipiato á fer efeuto, y un silenzio pesato y espitalario caye amonico sobre ro dormitorio de ra Residenzia. Es güelos que encara no s'han adormito se miran por os bentanos. Alufran de lexos o entibo, que iste ibierno cuasi s'ha chelato de tot. Es camals de ros abez son cuasi esclafatos por o peso de tanta nieu. Poderba dezir-se que ro silenzio ye cuasi total, si no por una bisa chelata que ha empezipiato á mober a superfizie de ro entibo. Y por un son como de lexanas tringoletas que parixe salir de ro interior de ras auguas. Y ye que astí, baxo tantos metros cubicos d'augua, en do yera antis más a biella serrería, os muertos se ban reunindo, ya be son cuasi toz. Se ban repartindo ros papels: esti año, á Miguel, o biello ferrero de casa Cachuchas, le tocará fer de San Chusé. Pilar, a mayestra con a que tantos zagals y zagalas de ro lugar eban aprendito ras primeras letras, serba ra Bírchen María. Y ro Nino Chesús serba, como toz os años, o ninón de casa Pascual, que murió tisico en l'año 1942 con bien pocos años. Os tres chermanos de casa Mairal, que murión os tres cuando a guerra, farán de Reis Magos d'Orién, y toz os demás farán de figurantes, unos como pastors, otros como ánchels. Cuando ya siga tot presto, y toz ocupen os suyos puestos, i plegarán tamién "es combidatos", os biellos de ra Residenzia que pasarán á fer parti de ro belén acuatico á l'autra Nabidá, pero que tanimientres sigan bibos, nomás be pueden asistir como espeutadors, encara no s'han feto á mober-sen en l'augua. Asistirán enarcatos á ro suyo primer belén acuatico, y creyerán definitibamén en a leyenda que tantas begatas eban sentito contar. No les fará mica duelo saper que ban á dixar ista bida, porque astí, en o fundo de ro entibo, s'han de tornar á trobar con toda ra chen con que han compartito ra suya bida. Pensarán que en o lugar ya no i tienen cuasi á dengún, que toz be son ya en l'autro barrio. Y entre ros disbrazes d'ánchels y de pastors, de bírchens y sanchusés y ninos-chesús, irán reconoxendo caras cuasi olbidatas, amors de chobentú, amistanzas nunca rompitas, parentalla fa tiempo apedecata... Y cuando s'aya feto de día en a Residenzia, "es combidatos" s'abrán rebellato con una sonrisa nueba, serena, plena de felizidá. Abrán olbidato de raso que ixa nuei han estato combidatos á ro belén acuatico, pero ra sensazión que ro belén les n'abrá dixato, ixa, no l'han d'olbidar en o poco que les queda de bida. Y cuando s'azerque otra Nabidá, serán ellos es que cuenten a leyenda á otros güelos y otros infermeros, que no en farán caso y pensarán que ixas barucas las probocan as pindoletas contra ro insomnio, u ra soledá, u tot de bez...

13.3.08

Fa poco, tornando enta casa, pasé por a puerta d’uno d’ixos bars chicorrons que nunca han estau de moda, por más que siga en una carrera prou zentrica y comerzial de Monzón. Reconoixco que, como muitos montisonenses, paso asobén por a puerta d’ixe bar, pero no he gosau entrar-ie nunca. Ye o tipo de bar an que os politicos no i ban a pedir o boto, o bar que (por caridá) os inspectors de Sanidá olbidan bisitar, o bar ta do nunca iría una parelleta d’inamoraus, o bar que nunca no ganará o concurso local de tapas, o que no puyó os pres cuan entró o euro. En fin, o bar an que no entraría denguna muller, fueras d’una treballadora de o secso que, en puesto d’almitir que debería aber-se chobilau fa tiempo, mira de trobar-ie o zaguer clien de o día (que asobén ye tamién o primero). Os cliens (os de o bar) gosan estar ombres solos, no guaire biellos, con as caras rustidas de treballar en a obra u en o campo, y ixe sonriso etilico que tan fielmén sabió retratar Velázquez en o famoso cuadro “Os capins”. Diría-se que ta ixe bar nomás se i ba a beber, a mirar d’afogar as penas. Pero beber no ye que una desincusa. O que importa ye sentir a compañía de a familia que no se tiene en casa, una familia capina (poco consellable, ye berdá), d’ixas que as chens d’orden nunca aprebarían, pero a unica que cada día los aculle sin fer-les preguntas. Y dimpués d’aber-sen bebiu qué misió los bins u ordios, mirarán de farfallar bella parola como despedida, saldrán ta fuera, ta ixe mundo ostil de a chen normal, y endrezarán (por dezir-lo de bella traza) os suyos dandalosos pasos enta casa, atro día más…

Cuentachén